مراحل پاسخ به سوانح

نویسنده : صلاح الدین خسروی – کارشناس مدیریت بحران

 

مراحل پاسخ به سوانح

چرخه فاجعه دارای 4 فاز است، در مرحله پاسخ تمامی واکنشها ی پاسخ به سانحه با عبور از این چرخه مشخص می شوند که در بعضی از منابع این چرخه بدین صورت می باشد : (1) کاهش اثرات (2) برنامه ریزی (3) پاسخ (4) بهبود و بازسازی . بطور کلی بعضی مشکلات  ممکن است در طول مراحل اتفاق  بیافتد . آگاهی عمومی، برنامه ریزی مناسب، و در نظر گرفتن احتمالات ممکن است اثرات هر گونه بی کفایتی خاص را در پاسخ به سانحه کاهش می دهد.

برای دانلود مقاله کلیک کنید

بررسي آسيب پذيري شهرها در برابر زلزله

تهيه و تدوين : ناصر عرب

درمقطعی اززمان اززلزله وسیل وامثال آنهابعنوان بلایای طبیعی نام برده میشدکه استفاده از عبارت بلابرای این پدیده هامناسب نبوده وباشناخت بهترویافتن راههای مقابله میتوان بنحوقابل ملاحظه ایی ازمقدارخسارات حاصل ازوقوع حوادث غیرمترقبه کاست بعنوان  مثال زلزله بم با قدرت حدود 6.5ريشتر، دارای تلفات انسانی بیش از 40هزار نفر و زلزله 8 ريشتري ژاپن تنها يک کشته برجا گذاشت و اين در حالي است که شهرهاي ژاپن پرجمعيت تر از شهرهاي ايران است. این مبین آن است که بسياري از کشورهاي جهان باشناسايي مهمترين تهديدات طبيعي خود با برنامه ريزي به سمت کاهش اثرات حوادث رفته اند.

 

وقوع حوادث غیرمترقبه را میتوان از مهمترین دغدغه ها و نگرانی های زندگی بشر به خصوص مردم کشورهای در حال توسعه دانست. بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان های جهانی، طی 20 سال گذشته بیش از 3 میلیون نفر در اثر حوادث طبیعی در جهان جان خود را از دست داده و زندگی بیش از یک میلیارد نفر را تحت تأثیر قرار داده است. در نگرش کلی، حوادث را میتوان به دو دسته؛ حوادث ناشی از پدیده های طبیعی و حوادث حاصل از دخالت انسان تقسیم کرد. آمار رخداد حوادث در کشورهای در حال توسعه حاکی از آن است که اکثر حوادث واقع شده از دسته اول یعنی حوادث طبیعی میباشد (1). زمنی لرزه، به عنوان یکی از مخربترین حوادث طبیعی شناخته میشود که تأثیر عوارض آن روی جوامع بشری چه از بعد تلفات جانی و چه از جنبه های اقتصادی همواره در طول تاریخ قابل توجه بوده است. با توجه به این که ایران بر روی کمربند زلزله خیز آلپ هیمالیا قرار گرفته، و سابقه ی تاریخی وقوع زلزله ها در آن، بیانگر احتمال رویداد زمینلرزه های شدید در آینده است. زلزله به عنوان مخربترین حادثه طبیعی، عامل تلفات بشری و خسارات اقتصادی قابل توجه در کشور تلقی میشوند. براساس آمارهای منتشرشده، کشور ما به لحاظ حوادث غیرمترقبه جزو 10 کشور بلاخیز جهان است که از 40 حادثه طبیعی غیرمترقبه بیش از 30 مورد آن در ایران رخ میدهد. ایران تنها یک درصد جمعیت جهان را تشکیل میدهد. درحالی که شش درصد تلفات حوادث جهان به ایران تعلق دارد. بنابراین با توجه به این حقیقت که پیش بینی دقیق زمان وقوع زمینلرزه امکان پذیر نیست، دانش و آمادگی افراد درباره ی زلزله و چگونگی رویارویی با آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است (2) امروزه بخش مهمی از تولید ناخالص کشورها به ویژه کشورهای درحال توسعه صرف جبران خسارت های ناشی از  حوادث طبیعی میشود. اگر رویداد یک حادثه را در سه دوره زمانی قبل، حین و بعد از وقوع مورد بررسی قرار دهیم، در تمام این مراحل آمادگی مناسب باعث کاهش پذیری و عدم تحقق فاجعه در جامعه میگردد. یکی از ابزارهای مهم آمادگی در سه مرحله زمانی، آموزش میباشد.  

ادامه نوشته

روشهای غیر سازه ای مدیریت سیلاب

چکیده

با وجودیکه بشر در طول تاریخ سیلابها زندگی کرده است، هیچگاه اثرات مخرب سیلابها در گذشته مانند امروز نبوده است. زیرا افراد بسیار کمتری در سیلابدشتها زندگی می کردند و فعالیتهای انسانی درگذشته این چنین موجب افزایش پتانسیل سیلاب نمی گردید. امروزه مشخص شده است که مهار همهسیلابها امکان پذیر نیست تنها می توان با مدیریت آنها، خسارات را حداقل نمود. روشهای مختلفی برایمدیریت سیلاب به کار گرفته می شوند. این روش ها را می توان در چهار دسته زیر طبقه بندی نمود:

1. تلاش در جهت کاهش سیلاب

2. تلاش در جهت کاهش آسیب پذیری در مقابل سیلاب

3. تلاش در جهت کاهش خسارات

4. ایجاد آمادگی برای تحمل خسارات

اولین دسته بر مبنای حفاظت فیزیکی بوسیله سازه ها می باشد و روش های سازه ای نامیده می شود.

سه دسته دیگر در گروه روش های غیرسازه ای طبقه بندی می شوند.

به عبارت دیگر روش های سازه ای:

-1 قبل از وقوع سیلاب اعمال می شوند.

-2 ماهیت عمدتا" سازه ای دارند.

-3 به منظور دور کردن سیلاب از مردم به کار گرفته می شوند.

کلیه روش های کاهش مشکلات سیلاب که در برگیرنده تواما سه مشخصه فوق نباشند، روش هایغیرسازه ای مدیریت سیلاب می باشند. برای مثال مقابله به هنگام با سیلاب، دارای ماهیت سازه ای است وبه منظور دور کردن سیلاب از مردم صورت می گیرد ولی در هنگام سیلاب انجام می شود یا مدیریتحوضه آبریز قبل از وقوع سیل و به منظور دور کردن سیلاب از مردم صورت می گیرد ولی ماهیت آنعمدتا" غیر سازه ای است.

روش های دیگر مانند هشدار سیلاب و تخلیه ساکنین "به هنگام سیلاب" و به منظور "دورکردن مردم از سیلاب" انجام می شدند و دارای ماهیت "غیر سازه ای" می باشند.

با وجودی که برخی روش های غیرسازه ای مدیریت سیلاب مانند پیش بینی سیلاب، مقاوم سازی سیلبندها در جریان سیلاب، پهنه بندی و مقاوم سازی در مناطق مسکونی و اراضی کشاورزی از 2000 سالپیش در برخی کشورهای جنوب شرقی آسیا مانند چین، ویتنام و بنگلادش به کار گرفته می شده است، در

اواخر دهه 1980 ، روش های غیرسازه ای در بسیاری از کشورها یا ناشناخته بودند و یا مورد توجه قرارنمی گرفتند. از آن زمان بسیاری از کشورهایی که تصور داشتند موفق به مهار سیلاب شده اند، مجددا"خسارتهای عمده ای را در اثر سیلابها متحمل شدند و اکنون بطور جدی در حال تفکر مجدد در موردکارآیی روش های سازه ای زمانی که به تنهایی به کار گرفته شوند، می باشند. در بسیار از این کشورهااین تصور وجود داشت که روش های غیر سازه ای برای کشورهای فقیر مناسب است و با احداث سدها،سیل بندها و کانالهای سیل بر، می توان بطور کامل سیلاب ها را کنترل نمود و از آب گرفتگی جلوگیریکرد. تجربیات جهانی نشان داده است که این راهبرد غیر عقلانی و جاهلانه می باشد.

اکنون در بسیار از کشورهای ثروتمند غربی و ژاپن، کارشناسان سیلاب اعتقاد دارند که ترکیبروش های سازه ای و غیر سازه ای، راه حل بهینه برای حداقل نمودن خسارات سیلاب است در عین حال این ترکیب روش های سازه ای و غیر سازه ای کم هزینه تر از روش های سازه ای به تنهایی می باشد.

ادامه نوشته

مدل استراتژیک سازمان تأمین اجتماعی برای ارتقاء توان مراکز بهداشتی درمانی در مقابله با زلزله و بحرانه

چکیده:

اگر پنج خطر کشور را تهدید نماید، یکی از آنها زلزله ی تهران است (سردار صفوی 1385). زلزله 6/7 ریشتری 2001 در السالوادور  منجر به تخریب 1/39 % از ظرفیت بیمارستانی گردید(who). مراکز بهداشتی و درمانی جزو مراکز پراهمیتی هستند که پس از بحرانها علیرغم مواجهه با خسارات مستقیم و غیرمستقیم باید توانایی پاسخگویی به حجم افزایش یافته ی نیازها را داشته باشند. لذا توانمندسازی این مراکز در سه سطح مختلف مدنظر است 1- بقاء جانی 2- بقاء سرمایه ای 3- بقاء عملکردی (بالاترین سطح).

 سازمان تأمین اجتماعی به عنوان یکی از متولیان درمان اقدام به تهیه ی مشی استراتژیک توسعه ی پایدار در امر مقابله با زلزله نمود. در این راه ابتدا با فراخوانهای سراسری، نظرخواهی از کمیته های بحران موجود در مراکز، همکاری مدیران مجرب در بحران و کارشناسان امر بحران اقدام به ارزیابی و لیست نمودن تهدیدها، آسیب پذیریها و منابع خود در دو بعد سازه ای و غیرسازه ای در مقیاس کلی نموده و در مناطق حساس مطالعات تخصصی تر و محلی درحال انجام است. درمرحله بعد راهکارهای مدیریت ریسک با تأکید بر کاهش خسارات غیرسازه ای و آمادگی (برنامه ریزی، مهارت کارکنان،تهیه ی منابع) تهیه گردید.استفاده از طرحهای پایلوت و سیستم پایش در تمامی مراحل بازخوردهای ارزشمندی را در پی داشت.نتایج ارزیابی آسیب پذیری در بسیاری از مراکز بخصوص شهر تهران نشانگر وضعیتی پایینتر از سطح بقاء جانی بود.

از دهه 90 میلادی گرایش جدید مقابله با بحرانهای طبیعی تمرکز به استراتژیهای کاهش خسارات و آمادگی می باشد (unesco).لذا سازمان در برنامه میان مدت از رسیدن به سطح بقاء جانی شروع و سطح بقاء سرمایه ای را هدفگذاری نمود.بعد از انجام نیاز سنجی در فاز اول، آموزش مدیران در تهران و سراسر کشور جهت تشریح و اجرایی نمودن راهکارهای تهیه شده، انجام گردید که نتایج مثبت آن بعد از زلزله بم و زرند در بیمارستانهای سازمان با محک تجربه به خوبی آشکار شد.در موج دوم آموزشهای کارگاهی برای کارمندان در تمام سطوح درنظر گرفته و درحال اجرا می باشد. در کنار آموزشها و اجرایی نمودن راهکارهای کاهش خسارات غیرسازه ای، نهادینه کردن HEICS ،تهیه ی چک لیستهای عملیاتی، ارزیابی ها،  پایش و کنترل مدنظر قرار گرفت.

 سازمان امیدوار است با تقویت عناصر و زیر سیستمهای خود تبدیل به یک سیستم پویای مدیریت بجران شده و بتواند به عنوان یک زیر سیستم برای سیستم فرادست خود یعنی مدیریت بحران کشور بازویی توانمند بوده و تجربیات خود را در اختیار دیگر سیستمهای همسو قرار دهد.

ادامه نوشته

Disaster Risk Management

Summary

Disasters – a challenge for developing countries and development

cooperation

Approach and definitions

From disaster relief to disaster risk management

GTZ activities in disaster risk management

GTZ services

تحليل ساختار مديريت بحران ايالات متحده آمريکا

چکيده

تاريخچه تحولات ساختار مديريت بحران ايالات متحده

 فعاليت­هايي که آژانس مديريت بحران فدرال انجام مي­دهد

ادامه نوشته

راهنماي طراحي برنامه مديريت بحران بيمارستاني