سیاست‌های کلی نظام در خصوص پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه

1ـ افزایش و گسترش آموزش و آگاهی و فرهنگ ایمنی و آماده‌سازی مسئولان و مردم برای رویارویی با عوارض ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیر‌مترقبه به ویژه خطر زلزله و پدیده‌های جوی و اقلیمی.

2ـ گسترش و تقویت مطالعات علمی و پژوهشی و حمایت از مراکز موجود، به منظور شناسایی و کاستن از خطرات اینگونه حوادث با اولویت خطر زلزله.

3ـ ایجاد مدیریت واحد با تعیین رئیس جمهور برای آمادگی دائمی و اقدام مؤثر و فرماندهی در دوره بحران:

1ـ 3 ایجاد نظام مدیریت جامع اطلاعات به کمک شبکه‌های اطلاعاتی مراکز علمی ـ پژوهشی و سازمان‌های اجرایی مسئول، به منظور هشدار به موقع و اطلاع‌رسانی دقیق و بهنگام در زمان وقوع حادثه.

2ـ 3 تقویت آمادگی‌ها و امکانات لازم برای اجرای سریع و مؤثر عملیات جست‌وجو و نجات در ساعات اولیه، امداد و اسکان موقت آسیب‌دیدگان، تنظیم سیاست‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی و سازماندهی کمک‌های داخلی و خارجی در زمینه‌های فوق.

3ـ 3 در اختیار گرفتن کلیه امکانات و توانمندی‌های مورد نیاز اعم از دولتی و نهادهای عمومی غیر‌دولتی و نیروهای مسلح در طول زمان بحران.

ادامه نوشته

تجربه كشورهای خارجی در بازسازی پس از زلزله

مقدمه:

كشور ما به دلیل موقعیت جغرافیایی آن، هر چند سال یك بار با زلزله‌ای مخرب و ویرانگر روبرو می‌شود. نگاهی گذرا به تاریخ زمین لرزه‌های ایران و توجه به بستر طبیعی و زمین ساختی ایران نشان می‌دهد كه كمتر نقطه‌ای را در ایران می‌توان یافت كه از زلزله مصون باشد. به طوری كه طی 40 سال اخیر 100 هزار نفر از هموطنان در مناطق مختلف كشور در اثر زلزله جان خود را از دست داده‌اند.

به نظر می‌رسد كه دانش ما برای بازسازی شهری و روستایی بعد از زلزله‌های ویرانگر، بسیار كمتر از میزان مورد انتظار است. زلزله بم بار دیگر نشان داد كه هنوز آنچه لازم است را از طبیعت نیاموخته‌ایم. هنگامی كه زلزله در مقیاس‌های وسیع شهری رخ می‌دهد، ضعف ساختارهای مدیریتی، نظام برنامه‌ریزی شهری، كنترل كیفیت ساخت و ساز و مدیریت بحران، بیش از پیش مشخص‌تر می‌گردد. زلزله بم نمایانگر این كمبودها و كاستی‌های غیر قابل اغماض بود.

در چنین وضعیتی تحقیق و تفحص جهت دست‌یابی به راه حل‌های اساسی در مقابله با حوادث طبیعی نظیر زلزله بسیار عاقلانه می‌باشد. اگر چه كشور ما از نظر طبیعی و جغرافیایی از جمله كشورهای زلزله‌خیز جهان است، ولی این به معنای قبول سرنوشت محتوم و تسلیم بی‌چون و چرا در برابر طبیعت نیست.

انسان قادر است با ایجاد زمینه‌های لازم و اتخاذ استراتژی‌های مناسب، خشم طبیعت را كنترل و مهار نماید و یا اثرات آن راكاهش دهد. تجربه كشورهای زلزله خیز نظیر ژاپن و تركیه الگویی واقعی را در جهان ارایه داده كه بیانگر توانایی انسان در بكارگیری استانداردهای بالای ایمنی به منظور دستیابی به سلامت و رفاه و تحقق توسعه همه جانبه است.

یكی از مهمترین و موثرترین مراحل مدیریت بحران، پس از وقوع بحران برنامه بازسازی است كه از نظر زمانی طولانی‌ترین مرحله مدیریت بحران به شمار می‌رود. این مرحله كه دارای حساسیت فوق العاده‌ای می‌باشد شامل بازسازی اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و كالبدی می‌باشد. در این رابطه مقاله حاضر با هدف استفاده از تجارب جهانی، به بررسی ملاحظات فنی، مالی و سازمانی در مدیریت بازسازی می‌پردازد. بدین منظور فرصت بسیار مناسبی برای دولتمردان فراهم شده تا از تجربیات كشورهای دیگر در زمینه بازسازی استفاده نمایند و برنامه‌ریزی و اجرا را به بهترین نحو بازسازی بم انجام دهند. بدون توجه به تجربه دیگر كشورها، وارد شدن در عرصه بازسازی مستلزم به كارگیری شیوه آزمون و خطا است كه موجب از بین رفتن بسیاری از منابع و فرصت‌ها می‌گردد.

ادامه نوشته

تمرينات پيشگيري از سوانح

در صورت وقوع سانحه در يك محل يا چنانچه احتمال وقوع سانحه در محلي وجود داشته باشد، هر فرد بايد همراه با ساير ساكنين محل ضمن برقراري تماس و همكاري با سازمانهاي مسؤول، اقدامات گوناگوني را با سرعت و دقت براي پيشگيري از سانحه انجام دهد. به همين منظور آمادگي دايمي و انجام تمرينات ضروري به طور مرتب، اهميت حياتي دارد. بنابراين آموزش همگاني مقولات مربوط به بلاياي طبيعي و مشاركت مردم و تشكلهاي غيردولتي در اين زمينه را مي‌توان با انجام مانورها ارزيابي نمود و راهكارهاي نويني براي تقويت آنها ارايه داد. گسترش و بسط فعاليتهاي پيشگيري از سوانح مستلزم آگاهي و همكاري افراد جامعه است؛ به همين دليل، بايستي انتقال دانش پيشگيري از سوانح با شيوه هاي گوناگون صورت گيرد.

فرآيند ارزيابي ريسك در ايمني

در اولين گام از فرآيند مديريت ريسك لازم است حوزه و محدوده سيستم، اجزاء سيستم و ارتباطات بين اجزا به طور كامل شناسايي و تعريف شود، سپس فرآيند ارزيابي ريسك در حوزه تعريف شده انجام مي گيرد. اين فرآيند شامل ۳ فاز عمده مي باشد:

۱- شناسايي خطر

۲- تجزيه و تحليل ريسك (شناسايي عوامل و عواقب هر خطر، ارزيابي خسارات و تعيين سطوح ريسك)

۳- كنترل ريسك (شناسايي راه حل هاي مختلف، انتخاب بهترين گزين هها، بازنگري و كنترل)

اين ۳ فاز به ۸ مرحله ذيل تقسيم بندي ميشود كه در ادامه به شرح هر يك از مراحل ميپردازيم.

- شناسايي خطر

- تجزيه و تحليل عوامل

- تجزيه و تحليل عواقب

- تجزيه و تحليل خسارت

- تعيين سطوح ريسك

- تجزيه و تحليل و ارايه راهكار

- انتخاب راه حل مناسب

- بازنگري و كنترل

تهران، زلزله و فاجعه جهاني

پس از زلزله بم شايعات بروز زلزله در تهران از يك سو و مستندات و مدارك علمي و برنامه هاي تلويزيونيگسترده از سوي ديگر باعث شد كه احتمال وقوع زلزله در تهران و مخاطرات ناشي از آن به يك جريان جدي در كشور تبديل شود و توجه محافل علمي و سياسي داخلي و حتي خارجي را به خود جلب نمايد ودر مدتي كوتاه چند مانور مقابله با بحران در تهران تشكيل شود.

مطالعات آماري انجام شده و برآوردهاي كارشناسانه نشان مي دهد كه حداقل تلفات جاني در چنين زلزله اي (با اندازه زلزلة بم ) حدود يك ميليون نفر كشته و 5 /2 ميليون نفر زخمي خواهد بود ! شايد تصور چنين واقعه اي در كلانشهر بزرگ و متراكم تهران با وجود گسل هاي مهيب تر از گسل بم - بروات، چندان دور از ذهن نباشد . وقوع چنين حادثه اي منتفي و دور از نظرگاه هاي علمي نيست . باشد كه اين پژوهش در اذه ان عمومي و مسؤولان خطر فاجعهرا بيشتر مطرح كند تا قبل از وقوع بحر ان، با سياست هاي تمركز زدايي و مقاوم سازي سازه هاي موجود و آتي و نيز اتخاذ پاره اي از سياست هاي اصولي در مقابله با بحران از بروز يك فاجعه انساني جلوگيري شود .

نقش دهیار یها در مدیریت بحران

نقش دهیار یها در مدیریت بحران

براساس اساسنامه قانونی سازمان دهیاری های خودکفا، دهیاران طبق بندهای 30 و 39 شرح وظایف خود، به طور مستقیم موظف هستند تا با اتخاذ تدابیر لازم، روستاهای تحت مدیریت خویش را در مقابل حوادث محافظت کرده و با واحدهای امدادرسانی در هنگام وقوع حوادث غیرمترقبه همکاری کنند. 

همچنین دهیاران براساس بندهای 31 و 41 شرح وظایف خود به گون های در رفع خطر از روستاها مسئول شناخته شده اند.

تجربه ایجاد تشکل های مردمی و آموزش روستاییان در سطح جهانی نشان می دهد که مدیری تهای محلی همراه با مشارکت جویی محلی، می توانند در پیشگیری و مقابله با سوانح از جمله سیل، آتش سوزی، ریزش، رانش و مانند آن به خوبی و در اسرع وقت به کار آیند. براین اساس، شوراهای اسلامی و دهیار یها می توانند در زمینه پیشگیری از سوانح در سه عرصه وارد عمل شوند:

ادامه نوشته

دیدگاه سنتی مدیریت بحران

در این دیدگاه مدیریت بحران تنها به مسأله امداد و نجات و کمک رسانی، به صورت موردی می نگرد؛ آن هم پس از وقوع هر مصیبت خاص بدان توجه دارد.

به این معنی که کار اصلی مدیریت بحران بعد از وقوع حادثه آغاز می شود. مسلماً در این نوع نگرش چون نوع واقعه، نوع تجهیزات، نوع سازماندهی و آموزش خاص برای مواجه شدن سریع با حادثه، قبلاً پیش بینی و به موقع اجرا نشده، بنابراین تا لحظه رسیدن گروه های امداد و نجات و کمک های ارسالی، صدمات و خسارت های انسانی و مادی زیادی به جامعه آسیب دیده، وارد می شود.

در دیدگاه سنتی، سازمان های امداد، منفعلانه له انتظار وقوع بلایای همگانی می نشینند و جز تمهیدات اولیه امدادی- حمایتی و ذخیره سازی مایحتاج ضروری آسیب دیدگاه و دریافت اعانه و کمک های داوطلبانه مردم، به چیز دیگری نمی اندیشند.

در دیدگاه سنتی، بعد از حادث شدن سانحه، همه چیز به فراموشی سپرده می شود و باز هم به انتظار مصیبت بعدی می نشینند. اساساً این خاصیت مصائب جمعی است که ناگهان توجه همه گروه های اجتماعی داخلی و سایر جوامع خارجی را به خود جلب می کند لیکن به علت منفی بودن و مصیبت بار بودن تجربه، جامعه به عنوان مکانیسمی دفاعی به فراموش کردن آن می پردازد و چنین امری حتی گریبانگیر سازمان های مسول نیز می شود .

روش های غیرسازه ای کاهش اثرات زیانبار سیلاب

روش های غیرسازه ای یا مدیریتی به مجموعه برنامه ها و عملیاتی که برای کاهش اثرات زیانبار سیلاب و جلوگیری از گسترش و تشدید آن انجام می گیرد. عملیات مدیریت کاهش سیلاب را می توان در پنج دسته کلی زیر تقسیم نمود:

1. آبخیزداری و مدیریت کاربری حوضه ها

2. برنامه ریزی و مدیریت در مسیر رودخانه ها و مسیل ها

3. پهنه بندی سیل و مدیریت سیلاب دشت و مناطق سیل گیر

4. پیش بینی و هشدار سیل

5. عملیات پیشگیری و حمایتی در مناطق سیل گیر

محور پيشگيري از تأثير سلاح هاي بيولوژي و بيوتروريسم

ركن مهم كنترل بيوتروريسم و پيشگيري از آن جلب همكاري هوشمندانه مردم مي باشد و اين مهم بدون آموزش هاي موثر و مفيد امكان پذير نمي باشد . آموزش موثر و مفيد به نوبه خود نيازمند برنامه ريزي صحيح است. آموزش هاي عمومي و توجيه مردم نسبت به سلامتي بدن و باو ر آن ها نسبت به دستورالعمل هاي بهداشتي (فردي و عمومي ) نقش مهم و تعيين كننده اي در پيشگيري دارند . هر كدام از وسائل ارتباط جمع ي ( مثل روزنامه ها، مجلات، صدا و سيما ) در زمينه آموزش هاي عمومي دفاع بيوتروريسم نقش ويژه خود را خواهند دا شت .

آگاهي عمومي مردم نسبت به اصول اوليه بهداشتي، مؤثر ترين و در عين حال كم خرج ترين وسيله محافظت عمومي بر عليه سلا ح هاي بيولوژيك است . بايد بگونه اي برنامه ريزي شود كه اين آموزش ها در سطح جامعه حساسيت زا و نگران كننده نباشند . در همين راستا مي توان طراحي و اجراء مانور هاي شهر ي را براي ارتقاء دفاع غير نظامي در مقابل بيوتروريسم مد نظر قرار داد . ضمنا توصيه مي گردد برنامه دفاع بيولوژيك جزء لاينفك رزمايش هاي نظامي محسوب شوند.

واکنش رفتاری اجزای غيرسازه ای در برابر زلزله

بطور کل از لحاظ رفتاري اجزاي غير سازه اي را مي توان در دو گروه اجزاي حساس به شتاب و اجزاي حساس به تغييرشکل رده بندي کرد.

الف) اجزاي حساس به شتاب به تغييرشکل حساس نبوده اما به نيروهاي اينرسي حساس هستند و خسارت وارد ه بر آنها نيز ناشي از اين نيروها مي باشند . عموما اجزاي غيرسازه اي مکانيکي و تجهيزات پزشکي – درماني در اين گروه قرار مي گيرند.

ب) اجزاي حساس با تغييرشکل علاوه بر حساس بودن به شتاب به تغييرشکل ناشي از تغييرمکان جانبي سازه نيز حساس هستند و خسارت وارده بر آنه ا ناشي از اين تغييرشکل مي باشد . عموما اجزاي غيرسازه اي معماري در اين گروه قرار مي گيرند.

روشي ديگر نيز جهت ارزيابي لرزه اي اجزاي غيرسازه اي وجود دارد که مي توان آنرا روش تجويزي ناميد . در اين روش براي ارزيابي يک عضو غيرسازه اي مي بايست از مختصات منتشر ش ده آن عضو توسط کارخانه سازنده استفاده کرد.

بعد از آنکه ارزيابي آسيب پذيري اجزاي غيرسازه اي مشخص شد، مي توان ضرورت و ميزان بهسازي آنها را براساس سطوح عملکرد که متکي بر قابليت استفاده بي وقفه و ايمني جاني مي باشند را تعيين کرد.