وبلاگ تخصصی مدیریت بحران و مدیریت ریسک

 جمع آوری و دفع زباله ، جمع آوری اجساد(انسان و حیوان)

                                                                 کژال جهان بخشیان

                                                                 مریم آراسته          

v  آوار وزباله های ناشی از آن

درجریان بحرانهای عظیمی از آواروپسمانده ایجاد می شود.مقدار زباله های ناشی از یک بحران ممکن است8برابر حالت عادی باشد.

v  انواع زباله های حاصل از بحران

زباله های حاصل ازبحرانها شامل:شاخه شکسته درختان،گل ولای، موادخطرناک،چوبهای شکسته،فلزات درهم پیچیده،شیشه های شکسته، ولاشه حیوانات می باشد.برخی بحرانها انواع مخصوصی اززباله هارا بوجود می آورد.مثلاطوفانهای دریائی به علت موج طوفان وبادهای قوی موجب تخریب ساختمانها شده،ماسه،لجن وگل ولای را روی جاده ها پخش می کند.علاوه بر این شاخه درختان راشکسته وبه خودروها،قایقهاوامکانات داخل منازل مسکونی آسیب می رساند.لرزش قدرتمند ناشی اززمین لرزه موجب تخریب ساختمانها،شکسته شدن شیشه ها ولغزش زمین خواهد شد.علاوه براین،وسایل شخصی وخانگی به دلیل افتادن روی زمین خواهند شکست،به علت ترکیدگی لوله گاز وآتش سوزی حاصل ازآن خاکستروچوب سوخته تولید می شود. سایربحرانها نیز هرکدام درحد خود مخرب می باشند.بادهای شدید ناشی از گردباد،درختان را از ریشه درآورده،شاخه درختان را شکانده وبسیاری از وسایل ازجمله(تلویزیون،کامپیوتر،نیمکت و...) رابصورت اشیا پرتابی درخواهد آورد.سیلابهای ناگهانی وزودگذر نیز ممکن است فونداسیون ساختمانها راتخریب کرده وگل ولای،تنه درختان وسنگها را تافاصله ای دوربا خود ببرد.آتش سوزی موجب سوختن ساختمانه واشیا گشته وزباله های فراوانی را برجای می گذارد.این همه آواروزباله های حاصل از بحرانها باید مدیریت شوند که به آن مدیریت پسمانده گفته می شود.مدیریت آواربه مفهوم جمع آوری دسته بندی،حمل ونقل ودفن یا بازیافت زباله ها،آوار وسایر مواد زائدحاصل از بحرانها می باشد.این مدیریت اقدامات بلند مدت دفن زباله ها به شیوه ای سازگار بامحیط زیست را دربر می گیرد.پاکسازی منطقه از زباله ها امکانات دسترسی به مقصد را فراهم آورده وارزیابی خسارات را تسهیل می گرداند.

v  چالشهای مربوط به مدیریت زباله ها

با توجه به حجم وسیع و تنوع زباله های حاصل ازسوانح،باید این موضوع مهم تلقی شود.وجود یا عدم وجود زباله ها تاثیربسزائی درعملیات مقابله وبازسازی دارد.مثلا اگر خرده شیشه وقطعات چوبی ازخیابانها ومعابرجمع آوری نشوند، بدون شک خودروهای پلیس،آتش نشانی وآمبولانس آسیب می بیند.برعکس،تلاش فوری برای پاکسازی جاده ها اززباله ها وآوارها این امکان را فراهم می آورد تا سازمانهای مسئول بدون تاخیربه مقصد برسند.وجود زباله ها وآوارموجب مشکلاتی برای سلامت وامنیت مردم ونیزمحیط زیست خواهد شد.

زباله ها وآواردر جامعه آسیب دیده نوعی آلودگی به شمار می آید.افرادی که در مجاورت زباله دانی ها زندگی می کنند به علت گردوخاک وبوی ناشی از زباله ها دچار مشکلات تنفسی خواهند شد.

زباله ها ومدیریت زباله ها برمنابع طبیعی ما تاثیربسزائی دارند.سوختن زباله ها هوای محیط را آلوده می کند،اما دفن آنها اثرات نامطلوبی بر خاک وآب برجای خواهد گذاشت.مخارج مربوط به مدیریت زباله ها بسیار سنگین است.در اغلب بحرانها مخارج مربوط به مدیریت زباله ها حدود 15 تا30 درصد کل بودجه مخصوص آن بحرانها را به به خود اختصاص می دهد.

مدیریت زباله های ناشی از بحرانها فرایند وقت گیری است وکار چندان ساده ای نیست. دراین میان سازمان حفاظت محیط زیست باید فرایند جمع آوری،نقل وانتقال ودفن زباله ها نظارت داشته باشد.زباله ها ومدیریت آن مشکلات دیگری نیز به همراه دارند،زباله ها وانبارآنها جوندگان را به خود جلب کرده که باید بااین پدیده هم مقابله شود.برخی عواقب بحرانها از جمله تلف شدن حیوانات اهلی مشکلات خاصی را بر مدیریت پسمانده تحمیل خواهند کرد.زمانی که صدها یا هزاران راس دام براثر سیلاب تلف می شوند،چه باید کرد؟اینها همه مشکلات بزرگی هستند که پس از بروز بحران ها باید حل وفصل شوند.

v  مدیریت صحیح زباله ها

      برای مقابله با مشکلات معمولی ناشی از زباله های حاصل از بحرانها باید اقداماتی در دستور کار قرار داده شوند.چون زباله های حاصل از بحرانها می توانند سریعا موجب اختلال در اوضاع جامعه شوندوباید کاری کرد که هرچه زودتر حجم آنها را کاهش داد.   در کل می توان زباله های حاصل را به 3  گروه تقسیم کرد:

1.      زباله های دارای منشاء گیاهی: شامل شاخه وتنه درختان،علفها،برگهاونظایر اینها.

2.      زباله های متراکم: شامل آسفالت وبتن حاصل از تخریب جاده ها وپلها.

3.      زباله های ساختمانی: شامل مصالح ساختمانهای مخروبه بصورت چوب، فلزات، سیم،مواد عایق،سنگ وسایر موارد.

v   راههای کاهش حجم زباله ها

              I.         زباله های گیاهی را می توان خرد نمود.با این کار حجم کل این نوع زباله ها حدود 75 درصد کاهش پیدا میکند.

           II.         زباله های متراکم را می توان خرد نمود و از آنها برای زیر سازی جاده ها استفاده کرد.

         III.         زباله های ساختمانی را در برخی موارد می توان بازیافت کرد.

راه دیگر برای کاهش حجم زباله آن است که تاحد ممکن سوزانده شوند.با این وصف باید به حفظ محیط زیست توجه ویژه ای شود.دمای حاصل از سوختن زباله،میزان آلودگی آنرا تعیین می کند.زباله های بازیافتنی ودفعی اثرات فرتوانی برکیفیت هوا، آب وخاک دارند.   موفقیت در روند مدیریت زباله تابع موارد زیر است:

              i.         تجهیزات موجود ومورد نیاز برای اجرای این کار

           ii.         توانمندیها ومجدودیتهای بخشهای درگیر در این کار

         iii.         ارتباط با کلیه طرفهای درگیر در بحران ازجمله پیمانکاران بخش خصوصی

افراد وسازمانهای درگیردر اقدامات آواربرداری باید بدانند که مدیریت زباله های ناشی از بحرانها نیز همواره درحال دگرگونی است.بهتراست قدری قبل از وقوع بحران یا بلافاصله بعد ازآن،مدیریت زباله ها مورد توجه قرار گرفته وتمهیدات لازم اندیشیده شود.باید به افراد مسئول تکنیک های مخصوص مدیریت زباله ها آموزش داده شود.در مرحله مقابله با بحران،لازم است توجه به جمع آوری زباله ها معطوف گردد.در مرحله بازسازی می توان زباله ها را دسته بندی،بازیافت،دفن یا سوزاند.

v  محلهای نگهداری ومحیط زیست 

برای کاهش مشکلات ناشی از زباله ها باید نقاطی را برای نگهداری موقت ودائم آنها شناسائی کرد.قبل از وقوع بحران باید مجموعه ای از نقاط احتمالی مورسی وارزیابی قرار گیرند.بهتر است در مرحله اول از زمین های عمومی استفاده شود. این نقاط باید از نظر سروصدا،ترافیک ومحیط زیست بررسی شوند.از نقاط مجاور محلهای مسکونی،مدارس،مساجد،بیمارستانها وسایر نواحی حساس زیست محیطی دوری شود.باید ورود وخروج ماشین های سنگین به این نقاط آسان باشد. با توجه به حجم زباله ها بهتر است مساحت این نقاط حدود 200 تا 400 هکتار باشد.

اگر متخصصین محیط زیست یا سازمانهای ذیربط دراین فرآیند دخالت داده شوند، حفاظت ازمحیط زیست در اولویت قرار داده خواهد شد.آشنائی با انواع آوار وزباله های حاصل ازبحران ومدیریت صحیح این زباله ها از وظایف مدیر بحران می باشد.